„Biografia z ołówkiem, szkicownikiem i piłką pod pachą"
Ustka, Słupsk, Gdańsk, Toronto

Kto z kim spał

"Pamiętam, że będąc na jednym zgrupowaniu w którymś z sopockich pensjonatów, dotarła do nas wiadomość, że prezydent Stanów Zjednoczonych John Kennedy został zastrzelony w Dallas. Był to duży szok dla wszystkich" - to wydarzenie miało miejsce w listopadzie 1963 r. Kolejna część wspomnień świadka tamtych lat, Janusza Charczuka.

JANUSZ CHARCZUK, KOM

Przed meczem

Była to jedna z form przygotowania drużyny do meczu, zwłaszcza do tych ważniejszych. Zazwyczaj w czwartek albo piątek po treningu nie wracaliśmy do domów, wsiadaliśmy do autokaru i jechaliśmy do miejsca zgrupowania, gdzie przebywaliśmy do meczu. Chodziło o to, aby mieć drużynę w komplecie, w tzw. gotowości bojowej, przygotowaną fizycznie i psychicznie do zbliżającego się meczu. Niektórzy trenerzy byli zagorzałymi zwolennikami takiej właśnie formy. Z nami, piłkarzami, różnie to bywało. Ja nie miałem nic przeciwko zgrupowaniom, wręcz przeciwnie, lubiłem tak przygotowywać się do meczu. Przynajmniej nie musiałem sobie sam gotować czy też myśleć, gdzie dzisiaj będę jadł obiad. Niektórzy z moich kolegów uważali natomiast, że zgrupowania destabilizują ich życie rodzinne, są niepotrzebne, nudne. Zwłaszcza ci, którzy mieli akurat szczęście być młodymi małżonkami. Jak sobie przypominam z biegiem lat te nastroje się zmieniały i przeciwnicy zgrupowań pomału stawali się zwolennikami, mówiąc że czasami jest dobrze wyrwać się z domu, odpocząć od siebie. Samo życie. Większość akceptowała jednak zgrupowania, uważając, że spełniają one znakomicie swoją rolę przygotowania drużyny do meczu. Poza tym trener miał świadomość i gwarancję, że przed meczem wszyscy będą w łóżkach o godzinie 22. I co najważniejsze - sami. Myślę, że o to głównie chodziło.

Wpuszczanie w maliny

Co się robiło na takich zgrupowaniach w wolnych chwilach? Otóż część z moich kolegów była zagorzałymi karciarzami. A więc brydż, kierki, tysiąc, a czasami poker. Często na pieniądze. Studenci zazwyczaj siedzieli w swoich pokojach nad książką z geometrii wykreślnej, ekonomii czy statyki. Czasem dobra beletrystyka, telewizja. Jeśli zgrupowanie miało miejsce w "cywilizowanej szerokości geograficznej", wtedy wszyscy szliśmy do kina, teatru czy na jakiś występ. Myślę, że dzisiaj wszyscy z rozrzewnieniem wspominamy te nasze zgrupowania i niejeden wzdycha, żeby przeżyć to jeszcze raz. Zazwyczaj nasze zgrupowania były pełne humoru, dowcipu, wygłupów, od czasu od czasu kogoś się "wypuszczało", tak że trzeba było mieć się na baczności, być czujnym, żeby nie dać się "załadować". Wszyscy musieli być czujni, nie wyłączając trenera i kierownika. Byli tacy, którzy tylko czekali na to, żeby kogoś "podłapać". Oczywiście było to niegroźne, nie chodziło tu o jakąś wyrachowaną złośliwość. W żadnym wypadku, po prostu chodziło o humor, ten zdrowy humor.

Drezyną po Helu

Zgrupowania te organizowano w różnych ośrodkach wypoczynkowych, szkoleniowych, rekreacyjnych, itp. na terenie ówczesnego województwa gdańskiego. Miewaliśmy też zgrupowania w sopockim Grand Hotelu, w Domu Rybaka we Władysławowie i w wielu sopockich pensjonatach wczasowych (pamiętam jeden z nich pod wdzięczną nazwą Maryla). Będąc na kiedyś na zgrupowaniu w którymś z sopockich pensjonatów dotarła do nas wiadomość, że prezydent Stanów Zjednoczonych John Kennedy został zastrzelony w Dallas. Był to duży szok dla wszystkich.

Bywaliśmy też stałymi gośćmi w Ośrodku Przygotowań Olimpijskich przy ówczesnym Technikum Wychowania Fizycznego w Oliwie (obecnie Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu). Wtedy, kiedy Władzio Komar dopiero zapowiadał się na dobrego lekkoatletę. Pamiętam zgrupowanie w jednostce Marynarki Wojennej na samym końcu Półwyspu Helskiego, gdzie wjeżdżało się przez kilka szlabanów z wartownikami. Na posiłki z miejsca naszego zakwaterowania do stołówki jeździliśmy taką wąskotorową drezyną, którą nie wiadomo skąd wyciągnęliśmy. Część z nas siadała na nią, a pozostali biegnąc, rozpychali ją do przyzwoitej szybkości, a następnie wskakiwali. I tak na zmianę. Pewnego razu tak rozbujaliśmy tę nieszczęsną drezynę, że wyskoczyła z torów z nami wszystkimi na pokładzie. Fruwaliśmy wtedy w różne strony (szczęście, że w tych czasach potrafiliśmy fruwać) i szczęście, że ta drezyna nie przygniotła kogoś. Prawie każdy z nas odniósł wtedy jakieś drobne obrażenia, skaleczenia. Przypadek ten trzymaliśmy dość długo w najgłębszej tajemnicy, na prośbę naszego ówczesnego trenera.

Jak widać bywaliśmy dość często poza własnym domem, więc ważną rzeczą było "kto z kim spał", jak to nazywaliśmy. A więc dobieraliśmy się przede wszystkim osobowościami. Poza tym były różne inne kryteria, które decydowały o tym "kto z kim". Dla mnie na przykład i nie tylko dla mnie bardzo ważną rzeczą było to, żeby facet (czy też faceci, jeśli pokój był wieloosobowy) nie chrapał, czyli nie "piłował", jak to nazywaliśmy. Unikałem, zresztą nie tylko ja, palaczy, którzy potrafili obudzić się w środku nocy, żeby sobie puścić dymka. Z takim nocnym dymkiem obowiązkowo w parze szedł charakterystyczny kaszelek "aha, aha, aha", który wybijał człowieka ze snu na długie godziny. Ogólnie wiadomo również było, komu nogi śmierdziały. Taki facet miał wtedy problem. Ale to były bardzo nieliczne wyjątki. Chodziło też wśród nas powiedzenie, że dobremu piłkarzowi muszą nogi śmierdzieć. Do dziś nie wiem, czy to prawda.

Umysłowi i fizyczni

W taki właśnie sposób dobieraliśmy się zarówno na zgrupowaniach, jaki i do przedziałów w pociągach sypialnych, kiedy jechaliśmy na mecze wyjazdowe, oraz do pokoi w hotelach. Kierownik drużyny zazwyczaj wiedział dobrze "kto z kim". Któryś z naszych kolegów żartobliwie dzielił też drużynę na "fizycznych" i "umysłowych". Jeśli się nie mylę, to był to mój serdeczny kolega Jurek Apolewicz. Zresztą, jeśli nawet on nie wymyślił tego podziału, to z przyjemnością go używał. Chodziło o to, gdzie kto pracował, czy jak kto woli - na jakim etacie delikwent był zatrudniony. Jeśli w biurze, to "umysłowy", jeśli na budowie czy w warsztacie, to "fizyczny". "Fizyczni" zazwyczaj z lekkim lekceważeniem i nieukrywaną nonszalancją wyrażali się o "umysłowych". Ja jako student Politechniki Gdańskiej byłem zaliczony do "umysłowych". Proste, prawda?

Pogoniona Pogoń

Bywały przypadki, kiedy prosto ze zgrupowania jechaliśmy na mecz wyjazdowy. Pamiętam takie spotkanie z Pogonią w Szczecinie. Był to jeden z ostatnich meczów w rozgrywkach. Rok 1960 albo 1961, a może nawet 1962 - nie pamiętam. Dla Pogoni bardzo ważny mecz, typu "być albo nie być". Pogoń musiała wygrać z nami ten mecz, żeby pozostać w lidze. Nam ani mistrzostwo, ani spadek nie groził.

Pamiętam dość dobrze ten wyjazd. Pełna konspiracja, nikt nic nie wie, czeski film. Jesień, wilgotno, pożółkłe liście. Ładujemy się do autokaru, nikt nie mówi, kiedy będziemy w Szczecinie, nikt też nie wie, w którym hotelu się zatrzymamy. Atmosfera trochę dziwna, tajemnicza. Robi się ciemno, a my ciągle jedziemy, ciągle w autokarze. Wreszcie zajeżdżamy pod jakiś hotel, w jakimś miasteczku. Wiemy na pewno, że to nie jest Szczecin. Miasteczko nazywa się Goleniów. Kolacja i do łóżek. Rano śniadanie, jajka w szklance po wiedeńsku, szynka, chleb, masło, dżem, kawa, herbata. Nasze standardowe przedmeczowe śniadanie. Krótko po śniadaniu wyjazd do Szczecina. Przyjeżdżamy na stadion Pogoni na niecałą godzinę przed meczem. Z autokaru prosto do szatni, nie ma czasu na rozmowy z kibicami. Rozgrzewka i zaczyna się mecz. Gramy dobry mecz, jesteśmy na luzie, nic nam nie grozi. Pogoń bardzo chce wygrać ten mecz, może za bardzo. Ich czołowy napastnik Kielec robi, co może, jednak nie udaje mu się strzelić bramki.

Jak sobie przypominam Czesio Nowicki strzela dwie bramki. Gwizdek, koniec meczu. Wygraliśmy, byliśmy lepsi. Na trybunach cisza. W przyszłym roku Pogoń Szczecin będzie występować w drugiej lidze. W Szczecinie piłkarska żałoba. Po meczu jedziemy na obiad do jednej ze szczecińskich restauracji. Szczecińscy kibice zapijają swój smutek. Rzuca się w oczy zwłaszcza jeden facet, który między jednym a drugim koniakiem spogląda ze smutkiem w naszą stronę. Po jakimś czasie nie wytrzymuje, podchodzi do naszego stołu, wyjmuje z kieszeni pokaźny zwój banknotów i potrząsając nimi z niekłamanym smutkiem mówi: "To miało być dla was". Był to jakiś szczeciński prywaciarz. Niektórzy z moich kolegów też posmutnieli. Czyżby nasze kierownictwo nam nie wierzyło i stąd ta konspiracja? Nie do wiary.

Politechnika Gdańska

"Wydział Architektury szczycił się najładniejszymi dziewczynami, które z niczego potrafiły wyczarować kreacje godne najlepszych domów mody w Paryżu czy Mediolanie" - tak wspomina studia na Politechnice Gdańskiej Janusz Charczuk. Kolejna część wspomnień obejmująca życie studenckie młodego wówczas piłkarza biało-zielonych.

JANUSZ CHARCZUK, KOM

Z indeksem w kieszeni i z piłką pod pachą

No może niezupełnie. Generalnie piłki zostawały w magazynie na stadionie, a jeśli już musiałem iść na Politechnikę z piłką, to zazwyczaj piłkę trzymałem w torbie razem z resztą mojego sprzętu sportowego. Nierzadko bywało, że po meczu wyjazdowym prosto z pociągu, z torbą pełną sprzętu piłkarskiego i z książkami maszerowałem na Politechnikę. Bywało też, że z Politechniki z taką samą torbą jechałem tramwajem na dworzec kolejowy w Gdańsku na zbiórkę na mecz wyjazdowy.

Student Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej i wyczynowy sportowiec, piłkarz I-ligowej Lechii Gdańsk. Niezła kombinacja. No, ale tak sobie to wymarzyłem i dzięki Bogu te moje marzenia zaczęły się realizować według właściwego scenariusza. Wydział Architektury traktowany był zawsze jako bardzo elitarna jednostka w strukturze Politechniki. Uważano nas za pół-artystów i pół-inżynierów. Oprócz przedmiotów "politechnicznych", czyli ścisłych, takich jak: matematyka, geometria wykreślna, statyka, konstrukcje drewniane, stalowe, żelbetowe, projektowanie itp., mieliśmy też rysunek odręczny, malarstwo, kompozycje, rzeźbę, historię architektury, historię sztuki, fotografikę. No i wspaniałe plenery malarskie, zwłaszcza ten w Wielu. Także może w tym "pół-tego" i "pół-tamtego" coś było.

Wydział Architektury szczycił się najładniejszymi dziewczynami, które z niczego potrafiły wyczarować kreacje godne najlepszych domów mody w Paryżu czy Mediolanie. Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej miał również znakomitą kadrę profesorską. Wielu profesorów zaczynało swoje kariery dydaktyczne jeszcze przed wojną, we Lwowie, Wilnie czy w Warszawie. Także było od kogo uczyć się rzemiosła architektonicznego. I tak jak wszędzie, również i na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej byli ludzie, którzy darzyli naszą Lechię ogromną sympatią. Byli kibicami Lechii. Ale muszę też powiedzieć, że byli i tacy, którzy uważali, że dyscypliny sportowe, takie jak piłka nożna czy boks są poniżej godności studenta wydziału architektury, czy generalnie politechniki. I nie raz dawano mi to odczuć. Co innego siatkówka, koszykówka, szermierka, czy żeglarstwo, czyli tzw. "sporty akademickie". Ale co ja na to poradzę, że jako młody chłopiec zamiast grać na pianinie, wolałem grać w piłkę. Całe szczęście, że miałem mądrego ojca. Samo życie. Niełatwo było być studentem i sportowcem wyczynowym. Niełatwo było wszystkim dogodzić.

Z inwentaryzacji na ŁKS

Po pierwszym roku, praktyka inwentaryzacyjna z Historii Architektury Polski Drewnianej. Zapadła wieś w woj. koszalińskim między Słupskiem a Sławnem. Mamy inwentaryzować stare chałupy kaszubskie. Mieszkamy w miejscowej szkole, spanie na podłodze, potworzyły się pary, a więc bara-bara, winko patykiem pisane, a na śniadanie - konserwy z miejscowego GS-u. Cały nasz rok rozrzucony w pobliskich wioskach. W naszej wsi jest nas około 15 osób. Mamy tu być około dwóch tygodni. Cały czas leje, mokre lipcowe lato. Co jakiś czas przyjeżdża jakiś asystent z katedry, żeby sprawdzić nasze postępy w inwentaryzacji. A ja w wolnych chwilach zaliczam przebieżki, sprinty, ćwiczenia z piłką, próbuję utrzymać formę. W niedziele w Gdańsku mecz ligowy z ŁKS-em Łódź. Próbuję skontaktować się z głównym prowadzącym asystentem, żebym mógł w sobotę po południu pojechać do Gdańska, rozegrać ten mecz i w poniedziałek zameldować się na stanowisku pracy. Facet miał do nas przyjechać, ale nie pokazał się. Nie bardzo wiem, co mam zrobić. Męska decyzja, jadę do Gdańska.

W Gdyni przesiadam się na kolejkę elektryczną do Gdańska i tu na peronie w Gdyni nadziewam się na tego głównego od tej nieszczęsnej praktyki, twarzą w twarz. Nie odpowiada na moje pozdrowienie, nie chce ze mną rozmawiać, zignorował mnie zupełnie. W niedzielę strzelam dwie bramki, wygrywamy z ŁKS-em. W poniedziałek rano melduję się w mojej wsi i tu kubeł zimnej wody. Okazuje się że p. mgr inż. arch. S. już tu był i oznajmił wszystkim pozostałym kolegom, że jak się pokażę, mają mnie poinformować, że nie zalicza mi tej praktyki z inwentaryzacji chałup, a co później to się okaże. Pan profesor M. podejmie decyzje, co ze mną zrobić. Powiedział też, że mój dalszy pobyt tutaj nie ma sensu i żebym wracał do Gdańska. Przez ten przedmiot o mało nie zakończyła się moja architektoniczna przygoda. Bez zaliczenia praktyki nie mogę zdawać egzaminu z tego przedmiotu.

Wreszcie w zastępstwie dali mi do inwentaryzacji jedną z chałup w Sopocie w środku zimy, gdzie palce tak sztywniały z zimna, że trudno było utrzymać ołówek. Egzamin z tego przedmiotu zdawałem chyba ze 3 razy, a za ostatnim podejściem do egzaminu siedziałem nad notatkami bez przerwy dzień i noc. Ale dzięki temu mogę do dzisiaj się uważać za specjalistę w inwentaryzacji chałup kaszubskich. Na elewacji pieca w kuchni kaszubskiej potrafię pokazać siedzącą muchę, a nawet ślad jaki po sobie zostawiła (przepraszam, lekka przesada).

Z łzami w oczach

Dla studentów-piłkarzy często bywały problemy z obozami zimowymi. Następował konflikt interesów, bo często zimowa sesja egzaminacyjna kolidowała z zimowymi obozami przygotowawczymi, które miały zazwyczaj miejsce gdzieś w górach. Był to zazwyczaj Szczyrk, Polanica, Kudowa-Zdrój, Szklarska Poręba, czy Jelenia Góra. Oczywiście każdy trener chciał mieć całą kadrę w komplecie, bo stara prawda piłkarska mówi, że jaka zima, taki sezon, czyli jak się przepracuje zimę, takie będą wyniki w sezonie. A więc studenci-piłkarze nie pasowali do tej reguły. Bo albo delikwent meldował, że w ogóle nie może jechać na obóz, albo w najlepszym wypadku mówił, że się spóźni. Pół biedy, jeśli to był facet, który zazwyczaj siedział na ławie. Duży problem był jak ktoś z podstawowego składu przedstawiał interesy akademickie nad interesy drużyny. Jeśli trenerowi wypadał z cyklu przygotowawczego koń z podstawowego składu, w tym momencie zaczynał się ból głowy. Także w tym względzie trenerzy Lechii nie mieli łatwego życia.

Pamiętam jak kiedyś zameldowałem trenerowi, że nie mogę jechać na obóz, bo mam bardzo ważny egzamin i nie ma żadnej szansy, aby ten egzamin przełożyć. Wszyscy wpadli w panikę. Nasz kierownik "Bajok", zaczął wszystkich uspokajać mówiąc: "ja to załatwię, pojadę na Politechnikę, pogadam z Rektorem Rydlewskim, przecież on jest naszym kibicem, siedzi na każdym meczu na Trybunie Honorowej". W tym momencie ja wpadłem w panikę. Zacząłem błagać "Bajoka", żeby wybił sobie z głowy ten pomysł. Zdawałem sobie sprawę z tego, że może być katastrofa. Myślałem, że go przekonałem.

Za parę dni nasz woźny z Wydziału Architektury, p. Józef szuka mnie po całej Politechnice. Wreszcie zadyszany dopadł mnie gdzieś w którejś z sal na zajęciach i z daleka krzyczy: "panie Charczuk, Pan Rektor Rydlewski czeka na pana w swoim gabinecie". Idę do Rektoratu, nie podejrzewając niczego. Melduję się u sekretarki, ona grzecznie mówi, żebym poczekał, Pan Rektor zaraz mnie przyjmie. Za chwilę wchodzę do gabinetu Rektora i tu widzę naszego "Bajoczka" z niewyraźną miną - wygląda trochę jak zbity pies. I teraz dopiero się zaczęło.

Rektor poczerwieniał na mój widok i mówi: "ty gówniarzu, a co ty sobie właściwie myślisz, we łbie ci się przewróciło. Moim zadaniem tutaj jest szkolić przyszłych inżynierów, zgodnie z chlubną tradycją tej uczelni. Tu nie ma miejsca na półinteligentów, na takich, którzy tylko dlatego, że potrafią trochę mocniej i trochę celniej kopnąć piłkę, myślą że tu wszyscy są na ich usługach. I przysyłają mi tu kierownika drużyny, który próbuje mnie przekonać, żebym ja jako Rektor tej uczelni zrobił coś, żeby p. Charczuk mógł pojechać na obóz. Co za tupet. A ja cały czas byłem przekonany, że ty poważnie podchodzisz do studiów, do tego, czym chcesz w życiu być. Zawiodłem się. Skończyłem, może pan wyjść panie Charczuk".

Wyszedłem bez słowa, ze złości ze łzami w oczach. Zostałem potraktowany jak szczeniak. Czyli Rektor Rydlewski był przekonany, że to ja napuściłem kierownika drużyny, żebym mógł jechać na obóz zimowy. Przez chwilę nie pomyślał, że ja nie mam z tym nic wspólnego. Przez cały czas kiedy Pan Rektor wyżywał się na mnie, "Bajok" nie odezwał się słowem. Stał zamurowany. Zdaje się, że po jakimś czasie ktoś sprawę wyprostował, ale co mi się dostało, to mi się dostało. Tę lekcję będę pamiętał do końca życia. Oczywiście na obóz nie pojechałem, a egzamin zdałem. A jak się później dowiedziałem od naszej kierowniczki dziekanatu p. Mielczarkowej, Rektor Rydlewski osobiście sprawdzał, czy ja ten egzamin zdawałem.

Po jakimś miesiącu spotkaliśmy się przypadkowo na schodach w Gmachu Głównym, Pan Rektor, jak gdyby nigdy nic puścił do mnie oko z przymrużeniem i z wylewnym uśmiechem. W sumie, chyba nie zawiodłem ani Pana Rektora, ani innych życzliwych mi ludzi na Politechnice. Wydaje mi się, że Politechnika Gdańska może być dumna ze swoich piłkarzy lechistów, studentów, którzy przychodzili na uczelnię z indeksem w kieszeni i z piłką pod pachą, od pierwszego roku aż po obronę pracy dyplomowej. Pamiętam doskonale moją obronę pracy dyplomowej.

Pracę dyplomową robiłem w katedrze urbanistyki, u prof. Czernego, a tematem było: "Studium planu szczegółowego śródmieścia miasta Starogardu Gdańskiego". Pracę oceniono jako bardzo dobrą. Za moją pracę dyplomową dostałem nawet ogólnopolską, równorzędna pierwszą nagrodę z Towarzystwa Urbanistów Polskich. Na naszym wydziale obrony prac dyplomowych były publiczne i na mojej obronie sala też była wypełniona. Wśród publiczności było kilku kolegów z drużyny, którzy teraz przyszli dopingować swojego kapitana. W tym dniu obroniłem moją pracę dyplomową i uzyskałem Dyplom magistra inżyniera architekta. Było to 30 kwietnia 1968 roku.