„Biografia z ołówkiem, szkicownikiem i piłką pod pachą"
Ustka, Słupsk, Gdańsk, Toronto

Z ziemi polskiej za ocean

"Nie ma nic gorszego jak dopuścić do sytuacji, kiedy kibice zaczynają gwizdać, kiedy zaczyna coś nie wychodzić. Ci sami kibice, którzy jeszcze nie tak dawno gotowi byli nosić cię na rękach" - tak po latach moment zakończenia przez siebie kariery piłkarskiej wspomina Janusz Charczuk.

JANUSZ CHARCZUK, KOM

Buty na kołek

Po skończeniu Politechniki zdałem sobie sprawę, że czas pożegnania się z moją karierą piłkarską zbliża się nieuchronnie. Wiedziałem, że na pewno nie będę przedłużał mojej kariery piłkarskiej w nieskończoność. Nie chciałem popełnić błędu, który czasami popełniają sportowcy wyczynowi - przedłużać to za wszelką cenę. Takie przypadki zdarzały się też u nas, w naszej drużynie. Myślę, że nie ma nic gorszego jak dopuścić do sytuacji, kiedy kibice zaczynają gwizdać, kiedy zaczyna coś nie wychodzić. Ci sami kibice, którzy jeszcze nie tak dawno gotowi byli nosić cię na rękach. Tylko, dlatego że to już nie ten sprint, nie ta szybkość, nie ten strzał, nie to podanie, nie ta parada, nie ten oddech. Łaska kibica jest niewymierna i często ulotna.

Dlaczego tak się dzieje? Nie wiem. Tych, którzy szukają dogłębnej analizy tego zjawiska kieruję do dziedzin takich jak psychologia czy socjologia. Na to nie ma mądrych. Podejrzewam, że niektórzy z nas robili to z bojaźni przed niewiadomą. Do tej pory na ustach Gdańska czy całego Trójmiasta i nagle to ma się skończyć? To znaczy, że od tego momentu ludzie już będą coraz mniej oglądać się za mną, kiedy wsiadam do kolejki czy do tramwaju? Bojaźń przed niewiadomą. Myślę, że to normalny, ludzki odruch.

Nigdy nie widziałem siebie w roli trenera piłkarskiego. Nie marzyłem, by całkowicie poświęcić się temu zawodowi, żeby to miał być mój chleb powszedni. Jak wiemy, wielu z moich kolegów wybrało zawód szkoleniowca i osiągnęli wiele sukcesów i satysfakcji w tej profesji. Pracować społecznie z młodzieżą - dlaczego nie. Robiłem to później z dużym powodzeniem, będąc już na emigracji w Stanach Zjednoczonych czy w Kanadzie.

Mam piękny zawód, jestem architektem, chcę spełnić się na tym polu. Oprócz tego uważałem, że byłem winny tego moim profesorom, którzy zrobili wszystko, aby przekazać całą wiedzę o architekturze. Czasami nie było to łatwe. Nie dlatego, że byłem odporny na wiedzę, ale było wtedy przecież tyle pokus. Byłem to również winny moim kolegom i koleżankom z roku, z naszego Wydziału Architektury, którzy tak wiernie dopingowali mnie przez te wszystkie lata. Przychodzili na nasze mecze, czasami dostawali ode mnie wejściówki, siadali na koronie, na dole, jak najbliżej bieżni. Kiedy znalazłem się w pobliżu bocznej linii boiska, na ich wysokości, darli się wtedy na cały glos: "Janusz, Janusz, Janusz, jeszcze jednego". Byłem przecież jednym z nich.

Wybrałem karierę architekta-projektanta i pracę w Biurze Projektowym. Najdłużej pracowałem w Biurze Projektowym o wdzięcznej, słodkiej nazwie "Cukroprojekt". Tam zrobiłem moje uprawnienia projektowe. Było to dobre biuro, projektowaliśmy dużo ciekawych obiektów i za niezłe pieniądze. Biuro miało swoją siedzibę w rzędzie kamieniczek na Długim Targu, dokładnie na przeciw Dworu Artusa i Fontanny Neptuna. Co za lokalizacja! Wtedy nigdy nie myślałem o tym, że może być inaczej. Człowiek przyjmował to wtedy jako coś, co jest normalne, co mi się należy. A przecież wcale tak nie musiało być. Już później nigdy w życiu nie zdarzyło mi się pracować w lokalizacji choćby zbliżonej do tej, pod względem piękna, uroku i splendoru.

Emigracja

Na początku 1980 roku dostałem list od mojego przyjaciela, architekta, też absolwenta Politechniki Gdańskiej. Napisał mi, czy nie chciałbym przyjechać na parę miesięcy do Stanów Zjednoczonych, żeby odpocząć trochę od ówczesnej polskiej rzeczywistości. Pomyślałem sobie, dlaczego nie. Wziąłem urlop z "Cukroprojektu" i 30 marca 1980 roku wylądowałem na lotnisku O'Hara w Chicago, na parę miesięcy przed strajkiem w Stoczni Gdańskiej i powstaniem "Solidarności".

Następnie Stan Wojenny, groźba interwencji Sowietów. Rodzina, znajomi, zaczęli odradzać mi powrót, przekonywali, żeby przeczekać. Miałem być tu tylko parę miesięcy, a niedawno minęło 26 lat jak jestem poza granicami kraju. Od 1985 roku mieszkam w Kanadzie. W ten sposób zaczęła się moja "paromiesięczna" emigracja, która trwa do dzisiaj. Trochę z przypadku.

Przez cały mój pobyt w Kanadzie pracowałem jako architekt. Politechnika Gdańska jest jedną z wyższych szkół, której dyplomy są uznawane przez rząd kanadyjski. Kiedy przyszło mi robić tłumaczenia mojego dyplomu i indeksu, dostałem zaświadczenie, że mój dyplom jest równorzędny najlepszym, respektowanym uniwersytetom kanadyjskim. Niewiele szkół na świecie może poszczycić się takim uznaniem jak nasza Alma Mater. Tak więc w Kanadzie przyszło mi odnowić moją przygodę z architekturą.

Projektowałem wiele obiektów, niektóre znalazły uznanie i dostały nagrody za projektowanie architektoniczne. Przez cały czas pobytu poza granicami Polski, ciągle utrzymywałem bliski kontakt z moimi kolegami z drużyny i z kolegami architektami. Generalnie jestem nieźle poinformowany, co się dzieje w Polsce, wokół "Lechii", czy wokół moich przyjaciół i kolegów. Z moimi kolegami mam zazwyczaj kontakt telefoniczny. Po prostu wykręcam numer i już sobie rozmawiamy. Niestety większość z nich nie korzysta z nieograniczonych możliwości internetu, a więc pozostaje nam ten konwencjonalny środek komunikacji, czyli telefon. Większość wiadomości z Polski i o Lechii dostaję jednak drogą internetową. Jest to dla mnie najszybsza i najbardziej praktyczna forma łączności z krajem. Chyba, że sam wyjazd do Polski.

Tak było na przykład w ubiegłym roku, kiedy postanowiłem po 15 latach nieobecności odwiedzić kraj. Był to rok jubileuszów. Jubileusz 60-lecia Politechniki Gdańskiej, oraz Jubileusz 60-lecia powstania Lechii Gdańsk. Nie udało mi się być na głównych uroczystościach na Politechnice, ale postanowiłem, że w jakiś specjalny sposób wypadałoby uczcić uroczystości związane z Lechią.

Msza Święta za Lechię

Blisko rok temu odbyła się msza św. za Lechię. Uroczystość miała uświęcić 60-lecie klubu, a także przywołać do pamięci tych co odeszli, a byli budowniczymi całej historii naszego klubu. Piłkarze, działacze, trenerzy, a przede wszystkim kibice. Myślę, że tą inicjatywę, którą podjął Janusz Charczuk warto byłoby kontynuować cyklicznie. Pamięć biało-zielonej rodziny jest tego warta.

JANUSZ CHARCZUK, KOM

Parę miesięcy wcześniej rozpocząłem prace nad ikoną Matki Bożej, którą w duchu, po cichutku nazywałem Ikoną Matki Boskiej Gdańskiej. Najświętsza Maria Panna w aureolę ma wpisaną gdańską koronę. Dzieciątko Jezus, ubrane w mundurek marynarski, jedną rękę trzyma w charakterystycznym geście błogosławieństwa, a w drugim ręku żaglowiec - kogę gdańską, z widocznym herbem Gdańska na rufie. W aureoli Pana Jezusa i Matki Bożej są osadzone ozdobne bursztyny pochodzące ze złóż znajdujących się w okolicach Gdańska.

Wymienione wyżej atrybuty posiadają symboliczne odniesienie tej ikony do Gdańska, miasta o wiekowych, historycznych związkach z morzem. Tło całej ikony wyłożone jest 23-karatowymi płatkami czystego złota. Liczne elementy tej ikony, w sferze techniki, jak i maniery malarskiej, nawiązują do bogatej tradycji ikonografii malarskiej Bizancjum.

Pomyślałem sobie, że ikonę tę podaruję jednemu z kościołów w Gdańsku. Od samego początku (też po cichu) myślałem o Bazylice Najświętszej Marii Panny, chyba najbardziej gdańskim ze wszystkich gdańskich kościołów. Ktoś może zadać pytanie, a skąd ikony? Skąd to zainteresowanie tym rodzajem artystycznej twórczości? Otóż obecnie ikonografia, czyli malowanie, albo jak ktoś woli "pisanie" ikon stało się moją następną pasją po piłce i architekturze. Pasja ta nie przyszła do mnie nagle, była obecna w moim życiu od czasów studenckich, bo wtedy zacząłem malować. Na studiach malowałem temperą, akwarelą, dużo rysowałem. To było częścią mojej architektonicznej edukacji.

Jak pamiętam, zawsze byłem zafascynowany ikoną. Zacząłem się interesować jej historią już w czasie studiów. Urzekła mnie jej tajemnica, prostota, siła i ponadczasowość, mimo bardzo sztywnej konwencji. Malowanie ikon zmaterializowało się, kiedy udało mi się znaleźć sposób na połączenie moich duchowych poszukiwań ze sztuką malowania ikon. Malowanie, czyli "pisanie" ikon traktuję jako duchowe uzupełnienie mojej osobowości. Ikony przetrwały wiele lat, są z nami od prawie dwóch tysiącleci i ciągle towarzyszą człowiekowi.

Ikona nie jest dominującą częścią polskiej kultury, za wyjątkiem niezwykłej roli, jaką odegrał w naszej historii i kulturze obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, którą jest jedną z najstarszych ikon na świecie. Legenda mówi, że ikonę tę malował św. Łukasz, a Matka Boża pozowała mu osobiście. Malowanie ikon to dla mnie przygoda estetyczna, intelektualna, ale nade wszystko - duchowa. A więc stąd ikony.

Następnie powstał pomysł, żeby zorganizować specjalną Mszę Świętą za Lechię, a przede wszystkim za zmarłych piłkarzy, pracowników, działaczy oraz kibiców. Kiedy patrzę na stare fotografie widzę jak wielu moich kolegów, przyjaciół, z którymi kiedyś dzieliliśmy razem smutki i radości odeszło już do Pana. I tu chcąc, nie chcąc nasuwa się refleksja o przemijaniu, a przecież to było tak niedawno, kiedy byliśmy na ustach naszych kibiców, z których wielu też już nie ma wśród nas. I tu następna filozoficzna refleksja: "wszystko przeminie, czas zabliźni rany i nikt z nas kiedyś nie będzie pamiętał, na puste patrząc po bitwie kołczany, o co te wojnę toczył tak zawziętą?" Chyba nie, myślę, że powinniśmy pamiętać o tych, którzy dostarczali nam tylu niezapomnianych wrażeń. Jesteśmy to przede wszystkim winni Ich pamięci.

Zatelefonowałem do proboszcza bazyliki Najświętszej Marii Panny w Gdańsku, księdza infułata Stanisława Bogdanowicza i po krótkim przedstawieniu się, wyjaśniłem księdzu Infułatowi, o co chodzi. Okazało się, że ksiądz jest także wielkim sympatykiem Lechii. Bardzo Mu się ten pomysł spodobał, a ponieważ ksiądz infułat Bogdanowicz jest człowiekiem czynu, natychmiast zaproponował, aby już ustalić datę tej mszy.

Po krótkiej dyskusji ustaliliśmy, że Msza św. za Lechię odbędzie się 25 września 2005 roku. Następnie kontakt z Lechią, na linii Toronto-Gdańsk, telefonicznie albo poprzez internet. I tu dużą pomoc okazali nam Dyrektor Lechii, p. Błażej Jenek oraz p. Zbyszek Zalewski. Msza odbyła się tak, jak planowaliśmy.

Było bardzo uroczyście, z pocztem sztandarowym Lechii włącznie. Ksiądz Bogdanowicz wygłosił piękne, wzruszające kazanie. Po wielu latach spotkałem się z wieloma moimi kolegami z czasów świetności Lechii. Czas przyprószył skronie, twarze poorane zmarszczkami, ale nie da się ukryć - błysk w oczach pozostał. Modliliśmy się przede wszystkim za pamięć Tych, którzy odeszli, a którzy należeli do wielkiej, wspaniałej rodziny "biało-zielonych" - piłkarzy, pracowników, działaczy, kibiców, którzy odeszli do Pana i teraz siedząc na tej Najgłówniejszej Trybunie, przyglądają nam sie z góry, patrząc na nasze zmagania. I wspominają nasze gry "na małe bramki", "w dziada", czy też przez wszystkich ulubioną grę "nasi na wasi".

Siedzieliśmy w Bazylice Najświętszej Marii Panny, pod tymi przepięknymi, wspaniałymi gotyckimi sklepieniami, aby uczcić pamięć Tych, którzy byli naszymi kolegami, przyjaciółmi, synami, braćmi, mężami, czy też ojcami. Podziwiani przez tysiące najwierniejszych kibiców za ich kunszt piłkarski: dryblingi, parady, zwody, strzały, podania, rogale, wrzutki, wejścia, wślizgi, czy też niezapomniane rajdy. Wspominam twarze i nazwiska Tych, z którymi przez kilkanaście lat spotykałem się niemal codziennie: śp. Jerzy Apolewicz, Stanisław Burzyński, Zygmunt Gadecki, Robert Gronowski, Henryk Gronowski, Jerzy Kaleta, Robert Kunikowski, Henryk Kokot, Alfred Kokot, Czesław Lenc, Stanisław Musiał, Piotr Nierychło, Czesław Nowicki, Ryszard Szyndler, Henryk Wieczorkowski, Zbigniew Żemojtel, Michał Jarząbkiewicz, Bronisław Lewandowski, Jan Kukowski, Ryszard Ostrowski, Władysław Mylosz, Antoni Kaptowaniec, Aleksander Czopanowski, Antoni Siemiński, Tadeusz Orzeszek, Wacław Balcerski, Stanisław Rydlewski, Józef Oleszkiewicz, Zygmunt Kapica. Jest tych nazwisk na pewno więcej i może dobrze byłoby ustalić bardziej dokładną listę.

(red. KO:  Zdjęcia z mszy świętej w Bazylice  Najświętszej Marii Panny w Gdańsku - http://www.holyiconstudio.com/history/massinbasilica.html )

Nasuwa mi się teraz taki optymistyczny pomysł. Dlaczego nie kontynuować tej, uważam, pięknej idei, aby tej Mszy Świętej za Lechię nie wprowadzić na stałe do programu Lechii i nie celebrować jej każdego roku. Niech to stanie się naszą tradycją. Początek został zrobiony, a taka Msza to przecież też kawałek historii naszego ukochanego klubu. Tym bardziej, że Bazylika Mariacka okazała się tak bardzo przychylna Lechii. Ksiądz infułat Stanisław Bogdanowicz powiedział, że Matka Boska Gdańska zamieszka w przepięknej Kaplicy Królewskiej. To będzie Jej stała rezydencja. Jestem teraz w trakcie przygotowywania krzyża do Kaplicy Królewskiej, który mam nadzieje będzie gotowy na jej otwarcie.

https://www.youtube.com/watch?v=JNB11lzUtPI

https://www.youtube.com/watch?v=dkJPEZaE0L4