Zapraszamy do Klubu Seniora

W małym miasteczku, którego populacja zmieniała się na przestrzeni lat, ale nigdy nie przekroczyła liczby dwunastu tysięcy mieszkańców, miały swoje siedziby wszystkie najważniejsze banki w kraju. Zlokalizowane wzdłuż głównej ulicy i oddalane od siebie o zaledwie kilka kroków. Mogło by się wydawać, że uzasadnieniem ich obecności była zamożność mieszkańców albo przeciwnie ich nieustająca potrzeba pobierania kredytów w instytucjach finansowych.

Do jednego z banków weszła w poniedziałkowe popołudnie starsza kobieta, powiedzmy raczej Staruszka. Nie dokonywała transakcji w tak zwanych automatach, nie darzyła ich zaufaniem oraz z powodu ograniczonych kontaktów personalnych z innymi, obecność w banku umożliwiała jej wymianę kilku zdań nie tylko na temat stanu konta, ale również pogody i stanu zdrowia. W kolejce stała również kobieta, znacznie od niej młodsza, powiedzmy 20 lat młodsza. Obserwowała nie tylko staruszkę, ale również pracownika banku. Młodego mężczyznę o wyglądzie odpowiednim do funkcji jaką spełniał.

Staruszka przyszła, aby uregulować rachunek co wymagało posłużenia się kartą bankową. Pierwsza próba zakończyła się niepowodzeniem, gdyż karta została wsunięta w maszynę bankową od niewłaściwej strony. Mężczyzna cierpliwie skorygował błąd i poinstruował ją co do następnych kroków. Prawdopodobnie informacja nie była zbyt precyzyjna lub jasna, gdyż Staruszka musiała powtórzyć operację kilkakrotnie. Mężczyzna z uśmiechem czekał na dopełnienie transakcji. Staruszka bez pośpiechu włożyła kartę bankową we właściwe miejsce w portfelu, staranie złożyła potwierdzenie transakcji prowadząc jednocześnie ożywioną rozmowę. Kilkakrotnie pożegnała się z pracownikami banku i udała się w kierunku wyjścia. Powoli wyszła na chodnik, nieco pochylona do przodu, stawiając ostrożnie kroki.

Mężczyzna skinieniem ręki poprosił następną osobę do zajęcia miejsca na krześle i uprzejmym tonem zainicjował rozmowę. Kobieta, znacznie młodsza, nadal oczekująca na swoją kolejkę, myślami towarzyszyła Staruszce. Gdzie mieszka? Czy jest samotna? Jak sobie radzi z podstawowymi, codziennymi obowiązkami? Prawdopodobnie nigdy nie uzyskam odpowiedzi na postawione pytania, przecież nie znam Staruszki nawet z widzenia, pomyślała.

Tymczasem Staruszka zatrzymała się na moment w lokalnym sklepie z warzywami i w piekarni. Mieszkała w bocznej ulicy w wynajętym mieszkaniu, nie sama, szary mruczący przyjaciel czekał na nią na parapecie okna. Po wejściu do mieszkania trzy razy sprawdziła wszystkie zamki, powiesiła płaszcz w szafie, buty ustawiła równo na wycieraczce i zaniosła zakupy do kuchni. Poczuła się nieco głodna i zmęczona. Zbliżała się pora posiłku. Na kuchennym blacie ustawiła talerz, niewielką salaterkę, szklankę i kieliszek. Dwa grubo masłem (nie zalecane dla osób starszych) posmarowane kawałki kawiarki ułożyła na talerzu malowanym w niezapominajki. Ze świeżej, dopiero co kupionej sałaty, papryki i ogórka (oba warzywa ciężkostrawne), przygotowała sałatkę. Do plasterków kawiarki dodała ciastko z kremem (jakże niezdrowe) a do szklanki nalała świeżo zaparzonej ciemnej herbaty (nie rekomendowana dla osób w jej wieku). Sięgnęła do wiszącej w rogu kuchni szafki, po karafkę z wiśniową nalewką (miała do niej słabość od młodości), której nalała do kieliszka. Ustawione na tacy naczynia przeniosła do przylegającego do kuchni pokoju, będącego jednocześnie jadalnią, biblioteką, miejscem oglądania telewizji, słuchania muzyki. Zapaliła lampę stojącą na komodzie i delikatnie uniosła wieko adaptera, zawahała się na moment, przesuwając palcami po brzegach płyt gramofonowych w papierowych okładkach, jakby nie mogąc podjąć decyzji. Dziś była w bardzo pogodnym nastroju, postanowiła wybrać rodzaj muzyki odpowiedni do niego. Z pliku płyt wysunęła jedną, której od dawna nie słuchała. Na okładce widniało nazwisko i imię kompozytora, autora tekstów, piosenkarza, pianisty i gitarzysty w jednej osobie (Antonio Carlos Jobim). Nastawiła adapter, usiadła wygodnie w fotelu obok komody, z tacą na kolanach (jakże niewygodna i niekulturalna pozycja do spożywania posiłków) wodząc wzrokiem po fotografiach zawieszonych na przeciwnej ścianie zanurzyła się w dźwiękach.

Tyle ról starości złamałam dzisiaj - zastanawiała się - delektując się delikatnością świeżego pieczywa z masłem. Tyle przyjemności zakazanych starości mnie dzisiaj spotkało - pomyślała - spoglądając na ciastko z kremem i kieliszek z nalewką. Cóż za wspaniały dzień.

Nie tylko banki cieszyły się wielką popularnością w małym miasteczku, ale również domy tak zwanej spokojnej starości.

Moja znajoma Beata, osoba starsza, rezydentka jednego z takich domów sugerowała zmianę nazwy ze „spokojnej starości” na „szczęśliwej starości”, nie zgadzając się absolutnie ze stwierdzeniem, że starość powinna być spokojna. Była to osoba pełna wigoru, towarzyska i w pewnym sensie niespokojna. Kilkakrotnie kwestionowała zasady obowiązujące w domu, jak na przykład zbyt wczesne pory udawania się na spoczynek i zbyt późne na wstawanie. Wiadomo z wiekiem potrzeba ilości czasu przeznaczonego na sen zmienia się i osoby starsze wymagają go mniej. Tymczasem konieczne było, aby pozostawały w łóżkach, w swoich pokojach do godziny ósmej rano, podczas gdy o godzinie piątej a najpóźniej szóstej wielu z nich już nie spało. Inną sugestią jej autorstwa była zmiana repertuaru filmów jakie były prezentowane dla pensjonariuszy. Większość z nich dotycząca ochrony środowiska (bardzo słuszna idea do propagowania) oglądane kilkakrotnie na przemian z starymi filmami o romantycznej miłości wprowadzały połowę pensjonariuszy w stan śpiączki zaraz na początku projekcji. Druga połowa deklarowała natychmiastowe potrzeby fizjologiczne i pod tym pretekstem przebywała w miejscach odosobnienia przez długie minuty.

Ogromnym zwolennikiem jej poglądów był Wojciech, mężczyzna nieco starszy od mojej znajomej, w doskonałej kondycji fizycznej o pogodnym usposobieniu i miłym sposobie bycia. Jako człowiek żartobliwy często swoim zachowaniem lub komentarzami prowokował wybuchy śmiechu u wielu a przynajmniej uśmiech u tych, którzy mieli bardziej pochmurne usposobienie. Jednym z jego ulubionych żartów było przyczepianie małych kawałków papieru z napisanymi na nich krótkimi sentencjami, w różnych niespodziewanych miejscach. Jak na przykład do drzwi prowadzących do jadalni przykleił kartkę z napisem „Uśmiechnij się”. Przechodzący pensjonariusze zmierzający do jadalni uśmiechem odpowiadali na dopiero co przeczytane słowa, zatrzymując go na ustach długo po przekroczeniu progu jadalni. Inną kartkę z napisem „Nie patrz w tym kierunku” przyczepił w korytarzu tuż przed lustrem, w którym zwykli przeglądać się pensjonariusze. Czyniąc zgodnie z instrukcją w większym stopniu mieli poczucie wieku zgodnie z dyspozycją fizyczną ciała oraz nastrojem niż z wizerunkiem twarzy odbitej w szklistej powierzchni.

W tak zwanej sali popołudniowego odpoczynku, można było słuchać również radia internetowego. Kilka programów muzycznych kolektywnie wybranych przez większość reprezentowało głównie muzykę klasyczną i ewentualnie lekki jazz. Pewnego popołudnia jeden z pensjonariuszy jak zwykle nastawił radio, ale tym razem pod zaprogramowanym kanałem zamiast utworów Mozarta lub Liszta popłynęły zupełnie inne dźwięki. Najbardziej popularne hity rock and roll lat sześćdziesiątych wypełniły salę. Zdezorientowani pensjonariusze z niepokojem spoglądali na siebie, ale Wojciech jak zwykle gotowy do działania, poderwał się z fotela, zdecydowanym krokiem podszedł do Beaty stojącej w pobliżu okna i z ukłonem zaprosił ją do tańca. Podążając za ich przykładem inni pensjonariusze udali się w ich ślady. Wkrótce wszyscy mniej lub bardziej sprawnie poruszali się w rytm muzyki. Nie zwracając szczególnej uwagi na strzykanie w kręgosłupie lub lekki ból w kolanie. Oczywiście obsługa domu zorientowała się wkrótce w sytuacji i przywróciła właściwy rytuał czy obowiązujący rytm dnia. Przez następnych kilka dni wydarzenie było tematem rozmów wszystkich i źródłem wspomnień tak różnie spędzonego czasu. Nikt oczywiście nie przyznał się do zakłócenia monotonii życia pensjonariuszy w tak nieodpowiedzialny sposób.

Minęło kilka tygodni. Lato dobiegało końca. Dla czynnych zawodowo oraz dla uczących się jeszcze, zbliżał się koniec wakacji. Członkowie rodzin pensjonariuszy powrócili do domów z różnorodnych form wypoczynku, wypełnieni jeszcze nieostygłymi wrażeniami wolnego czasu. W domu spokojnej starości znacznie wzrosła częstotliwość odwiedzin. Syn Wojciecha zapowiedział swoją wizytę na sobotnie przedpołudnie. Dzień wcześniej Wojciech wsunął pod drzwiami pokoju Beaty kartkę, na której napisał ręcznie „Sobota, 11, parking”. Beata przyzwyczajona do nieoczekiwanych pomysłów Wojciecha zjawiła się punktualnie o godzinie 11 na parkingu położonym nieco z boku budynku. Wojciech czekał na nią przy otwartych drzwiach samochodu i niecierpliwie ponaglał ją ręką, aby się pospieszyła. Wskazał jej miejsce pasażera obok kierowcy, zajął pozycje za kierownicą i ruszyli w drogę. Beata nie zadawała żadnych pytań, oczarowana możliwością wynurzenia się poza parametry ośrodka. W pierwszej kolejności zatrzymali się na kawę na pobliskiej stacji benzynowej. Zwykle w takich miejscach nie jest to napój najwyższej jakości, ale w porównaniu z kawą jaką podawano w ośrodku (niektórzy nazywali napój wodą z dodatkiem brązowego pigmentu, wszystko dla zdrowia pensjonariuszy) wypili po jednym kubku i zamówili dwa kolejne na drogę. Następnie przybywszy do małego miasteczka zaparkowali samochód na głównej ulicy i nie spiesząc się udali się na zakupy. Beata kupiła bluzkę w czerwone róże na wyprzedaży, pachnące mydło od lokalnego producenta kosmetyków, a Wojciech trzy pary skarpet i płyn po goleniu.

Zbliżała się pora posiłku (według harmonogramu ośrodka), ale żadne z nich nie odczuwało głodu. Opuścili więc gwar głównej ulicy i skierowali się w stronę parku położonego nad rzeką. Usiedli na ławce w altanie otoczonej ozdobnymi krzewami. Siedząc obok siebie w milczeniu, nie mając poczucia wieku i czasu po prostu byli. Wojciech ujął rękę Beaty i przytulił do swojego policzka. Była drobna, ciepła i delikatna. Nigdy przedtem nie zauważał jej rąk, nie zastanawiał się jakich uczuć dozna, gdy je weźmie w swoje dłonie. Od dawna nie doświadczał bycia z drugą osobą w ten sposób. W domu spokojnej starości interakcje pomiędzy pensjonariuszami odbywały się w mniejszych lub większych grupach. Beata wyjęła z kieszeni spodni telefon, aby zrobić zdjęcie. Oboje uśmiechnęli się i tak zapamiętała ich kamera.

Późne popołudnie zamieniało się we wczesny wieczór. Lokalne sklepy położone przy głównej ulicy były już zamknięte tylko restauracje zapraszały do wnętrza zapachem przygotowywanych potraw i dźwiękami muzyki. Na rogu ulicy niewielka kwiaciarnia była jeszcze otwarta. Na najwyższym stopniu prowadzącym do środka pełnił straż miedziany dzban wypełniony czerwonymi różami. Do złocistego jego ciała przyczepiona była kartka a na niej … „Nie przechodź obojętnie, zatrzymaj się”. Zgodnie z sugestią Wojciech zatrzymał się i poprosił Beatę, aby poczekała na niego przed kwiaciarnią. Doznał wrażenia, że był w podobnej sytuacji w przeszłości. W mieście znanym mu tak dobrze, pięknym w swojej wiekowej starości, na chodniku podążającym linią metalowego ogrodzenia, kwiaciarka ustawiła kolorowe bukiety. Przechodząc obok w porywie gwałtownego uczucia chciał ofiarować młodej kobiecie nie bukiet, ale wiadro cynowe wypełnione karminowymi różami. Ręka rozsądku i obowiązujących reguł postępowania powstrzymała go od tego.

Do domu spokojnej starości Beata i Wojciech wrócili w porze projekcji sobotniego filmu. Wszyscy pensjonariusze byli tym razem nie tylko obecni w sali telewizyjnej, ale też bardzo ożywieni. Często wymieniali między sobą spojrzenia a nawet uwagi. Nie na temat przesuwających się na ekranie obrazów, ale na temat tajemniczego zniknięcia dwóch osób, Beaty i Wojciecha. Jedni twierdzili, że para uciekła, aby potajemnie zawrzeć związek małżeński i nigdy już nie wróci do ośrodka. Inni opowiadali, że widzieli na własne oczy jak Wojciech z użyciem siły umieścił Beatę na przednim siedzeniu w samochodzie syna i w wielkim pośpiechu udał się w nieznanym kierunku. Były też teorie porwania obojga przez tajemniczą organizację, która będzie żądała okupu od każdego pensjonariusza indywidualnie. W sali zaległa cisza, gdy w drzwiach do niej prowadzących ukazała się Beata z naręczem czerwonych róż a tuż za nią Wojciech z dużym białym, kartonowym pudełkiem. Oboje nie tylko cali i zdrowi, ale w doskonałych humorach i uśmiechnięci pogodnie. Projekcja filmu natychmiast została przerwana a pensjonariusze ciasnym kołem otoczyli przybyłych. Każdy natychmiast miał potrzebę uzyskania informacji co się zdarzyło. Czy zostali za okupem wypuszczeni przez porywaczy, gdzie spędzili cały dzień i dlaczego wrócili do ośrodka. Wojciech spokojnym, ale stanowczym głosem poprosił o ciszę i zamiast do zebranych wokół niego pensjonariuszy zwrócił się do kierownika ośrodka z zapytaniem:

- Czy w związku z nadzwyczajną sytuacją bezpiecznego powrotu dwóch zaginionych pensjonariuszy możemy zrobić wyjątek od obowiązującej reguły i poczęstować obecnych tutaj ciastem, zakupionym w małym miasteczku z myślą o nich?

Spojrzenia wszystkich spoczęły na osobie kierownika, wyraz oczekiwania na odpowiedź w postawach ciała, nadzieja w oczach i półuśmiech na wielu twarzach wywierały presję jakiej nie doświadczył od momentu przejęcia stanowiska od kolegi przechodzącego na emeryturę. Nie był zdecydowany jak powinien postąpić. Z jednej strony spożywanie ciasta o tak późnej porze (była godzina 7:30 lokalnego czasu), nie jest wskazane dla osób starszych, ale odejście od zasady i wyrażenie zgody z pewnością sprawi wszystkim przyjemność. Zwrócił się w stronę będącej w sali asystentki do spraw posiłków z następującą dyspozycją:

- Proszę przynieść z kuchni odpowiednią ilość talerzy deserowych, kubków, łyżeczek, serwetek a także kilka dzbanków herbaty ziołowej. No i oczywiście wazon na kwiaty.

Na wszelki wypadek, gdyby komuś zaszkodziło ciasto, jest możliwe, że herbata ziołowa pomoże - pomyślał. Z zadowoleniem przesunął ręką po przerzedzonych włosach, udało mu się rozwiązać dyplomatycznie tak trudną sytuację.

Tego wieczoru naruszonych zostało kilka ról obowiązujących w domu spokojnej starości. Mieszkańcy nie tylko przerwali projekcję filmu, ale spożyli posiłek znacznie później niż to było zalecane przez dietetyków, posiłek wysoko kaloryczny i zawierający dużą dozę cukru. W konsekwencji udali się na spoczynek również o późniejszej porze niż zwykle, co skróciło istotnie czas trwania ich wypoczynku. Bulwersujące wydarzenia dnia potencjalnie wywarły niekorzystny efekt na poziom ciśnienia krwi. Nie wspominając o fakcie, że działania Beaty i Wojciecha mogły niepotrzebnie rozbudzić aspiracje innych do powtórzenia ich wyczynu.

Opowiadanie zainspirowane treścią filmu rysunkowego przedstawiającego zmagania rodziny wielopokoleniowej o przetrwanie. Osobą, która w momencie krytycznym stała się wzorem głównie dla najmłodszego pokolenia, nie upadła na duchu i dała przykład zdeterminowania w walce o byt, była babcia, staruszka. Uważnie wysłuchana przez wnuczkę, która skorzystała z jej wskazówek, zmobilizowała innych członków rodziny do działania a w konsekwencji do znacznej poprawy sytuacji wszystkich.

Czym jest wiek? Wymiar czasu od dnia naszych narodzin do dnia dzisiejszego wyrażony liczbą? Czy jest to raczej stan naszego samopoczucia, we wszystkich jego aspektach? Czy można być młodym duchem wewnątrz coraz mniej i mniej doskonałego ciała? Jak widzą starszych „ci inni, młodsi” a jak starsze osoby spostrzegają same siebie?

Jakie oczekiwania wobec starszych osób ze strony innych pokoleń przynosi nam rzeczywistość przesuwająca się po linii życia? Czy jest to społeczny stereotyp ukazujący je w schematyczny sposób? Podczas, gdy każda z nich (osób) jest unikalną indywidualnością, strumieniem wiedzy, wspomnień i mądrości życiowej. Gotowa podzielić się doświadczeniem nie tylko jednego pokolenia, ale i pokoleń poprzednich. Nie jest konieczne podejmowanie żadnych kroków, wystarczy tylko słuchać uważnie. Pomiędzy słowami oprócz opisów zdarzeń można odczytać to samo co jest ważne dla wszystkich grup wiekowych, pragnienia, marzenia i plany, potrzebę doznawania akceptacji, zrozumienia i miłości. Doprawione dozą poczucia wolności w podejmowaniu, możliwe że limitowanych już decyzji, okazji do doznawania niewielkich przyjemności i satysfakcji z łamania ról i zasad.